Historia Muzeum

Dzieje chełmskiego muzealnictwa sięgają roku 1882, kiedy to zaborca rosyjski powołał do życia Muzeum Cerkiewno – Archeologiczne. Podstawę zbiorów Muzeum stanowiły obrazy, rzeźby, księgi i sprzęt liturgiczny, usunięte przez Rosjan z dawnych cerkwi greckokatolickich w czasie likwidacji Unii w 1875 roku. I wojna światowa położyła kres działalności Muzeum.

Bogate zbiory uległy zniszczeniu i rozgrabieniu. Nieliczne ocalałe z pożogi wojennej zabytki trafiły w 1919 roku do Gimnazjum im. S. Czarnieckiego, gdzie ówczesny dyrektor szkoły Wiktor Ambroziewicz zaczął od nowa tworzyć pierwsze w niepodległej Polsce Muzeum Ziemi Chełmskiej.

Po zakończeniu II wojny światowej organizowaniem muzeum zajął się Kazimierz Janczykowski, niezapomniany regionalista chełmski. Od roku 1953 zbiory archeologiczne, a od roku 1969 pozostałe zbiory muzeum, przeniesione zostały z liceum im. S. Czarnieckiego do nowo odremontowanego budynku dawnego Kolegium Pijarów przy ulicy Lubelskiej 55. Mieściły się tam działy: archeologiczny, historyczny, sztuki, etnograficzny, przyrodniczy i tzw. Uniwersytet Kultury. W 1972 roku powstała przy Muzeum „Galeria 72”, która dała początek zbiorom Działu Sztuki Współczesnej. Od 1976 r. muzeum otrzymało nową nazwę Muzeum Okręgowe w Chełmie – co wiąże się z utworzeniem w roku 1975 województwa chełmskiego.

W związku z nowym podziałem administracyjnym kraju od 1999 r. nazwa muzeum została zmieniona na Muzeum Chełmskie w Chełmie. W roku 1980 muzeum otrzymało nowy budynek – dawną cerkiew unicką położoną przy ul. Św. Mikołaja 4. W chwili obecnej mieści się tam Dział Sztuki Ziemi Chełmskiej. W połowie lat 80 działy archeologii, historii i przyrody przeniosły się do zespołu zabytkowych XIX wiecznych kamieniczek przy ulicy Lubelskiej 57, gdzie zorganizowano stałe ekspozycje tych działów. W roku 1999 działy: archeologiczny i etnograficzny przeniesiono do odnowionego budynku po dawnej drukarni „Zwierciadło” przy ulicy Lubelskiej 56a. W roku 2005 dokonano zmian organizacyjnych zmniejszając ilość działów merytorycznych. Były to: Dział Archeologii i Etnografii, Dział Historii, Przyrody i Edukacji, Dział Sztuki oraz Biblioteka.

Obecne Muzeum Ziemi Chełmskiej zajmuje cztery budynki, w których istnieje 11 działów merytorycznych.

• Archeologii,
• Historii,
• Etnografii,
• Przyrody,
• Edukacji,
• Sztuki Ziemi Chełmskiej,
• Sztuki współczesnej i Galeria 72,
• Starej fotografii i pracownia fotograficzna,
• Biblioteka,
• Archiwum.

Zbiory obejmują około 20 tysięcy eksponatów, z których co roku wybrana część prezentowana jest na wystawach stałych i czasowych. Placówka nasza odgrywa znaczącą rolę w życiu kulturalnym Chełma i regionu. Prowadzi szeroką działalność wystawienniczą, edukacyjną i naukową, starając się w miarę posiadanych możliwości powiększać swoje zbiory poprzez darowizny, badania własne i zakupy.  

---