Wystawa fotografii Grzegorza Zabłockiego pt. „Wybory 1989, 1990, 1991, 1993” została udostępniona 4 czerwca 2014 roku na placu dra Edwarda Łuczkowskiego w Chełmie z okazji 25. rocznicy wyborów parlamentarnych z 1989 roku oraz Dnia Wolności i Praw Obywatelskich, polskiego święta, obchodzonego 4 czerwca, ustanowionego uchwałą Sejmu RP z 24 maja 2013 roku. Przedstawiono tutaj ponad 90 fotografii, dokumentujących kampanię wyborczą – akcję plakatową poszczególnych sztabów wyborczych prowadzoną w Chełmie, wykonanych w dniu poprzedzającym głosowanie wyborców, przed wyborami do Sejmu i Senatu 4 czerwca 1989, wyborami prezydenckimi 25 listopada 1990, wyborami parlamentarnymi z 17 października 1991 oraz kolejnymi z 19 września 1993 roku.
W obiektywie artysty fotografika zostały utrwalone między innymi plakaty Komitetu Obywalelskiego „Solidarność”, które były – obok rozpowszechnianych ulotek i biuletynów oraz spotkań – jak się okazało skuteczną formą, prowadzonej kampanii wyborczej, mającej za zadanie utrwalenie w pamięci wyborców nazwisk kandydatów i numerów ich mandatów z okręgu województwa chełmskiego.
W Chełmie z inicjatywy Bogdana Mikusa, Przewodniczącego Tymczasowego Zarządu NSZZ „Solidarność” Region Chełm w kwietniu 1989 roku ukonstytuował się Komitet Obywatelski „Solidarność”, składający się z 60 osób, przedstawicieli różnych środowisk społecznych, który wysunął kandydatury mec. Eugeniusza Ujasa w wyborach do Sejmu oraz Andrzeja Szczepkowskiego, aktora scen warszawskich i Eugeniusza Wilkowskiego w wyborach do Senatu. Przedstawiciele Komitetu Obywatelskiego „S” zbierali podpisy przed kościołami miast i wsi ziemi chełmskiej i prowadzili agitację na rzecz solidarnościowych kandydatów.
W naszym mieście widoczne były efekty bardzo intensywnie prowadzonej akcji rozlepiania plakatów, które zostały udokumentowane na fotografiach Grzegorza Zabłockiego wykonanych 3 czerwca 1989 roku. W przeważającej części były to plakaty kandydatów Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”, wśród których znalazł się także jeden z serii plakatów ludzi „Solidarności” z Lechem Wałęsą, odgrywających w tej kampanii kluczową rolę, przedstawiający Andrzeja Szczepkowskiego obok trybuna ludowego, z tekstem: u góry – SOLIDARNOŚĆ, u dołu – GŁOSUJ NA ANDRZEJA SZCZEPKOWSKIEGO KANDYDATA DO SENATU. LECH WAŁĘSA. Warto w tym miejscu przypomnieć, że twórcą znaku „Solidarności” był Jerzy Janiszewski, polski grafik, działacz opozycji w PRL, absolwent liceum plastycznego w Warszawie, a następnie Wydziału Projektowania Graficznego Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku. W zbiorach chełmskiego Muzeum zachował się oryginał takiego plakatu, a także znajdują się ulotki zredagowane przez przeciwników „Solidarności”, o następującej treści: „Dla spokoju w naszym mieście Szczepkowskiego z list wykreślcie! Chełmianin !”, albo „Aktorzy w polityce tylko w Ameryce”, albo takie: «Ogłoszenie/ Z prawdziwym żalem zawiadamiamy, że w najbliższym czasie nie przewiduje się w Chełmie budowy teatru. P.S. Przewidywany na dzień 4 czerwca 1989 r. nabór aktorów zamiejscowych nie odbędzie się. Dyrekcja „Cyrku w budowie”», w podobnym, równie ironicznym i lekceważącym tonie sformułowano tekst na innej ulotce: «Zawiadomienie/ Planowany na dzień 4 czerwca 1989 r. spektakl „Powrót posła” grany przez teatr jednego aktora z Warszawy nie odbędzie się. Zostanie wystawiona sztuka „Odprawa Posłów” w obsadzie miejscowej. Dyrekcja».
W wyborach parlamentarnych 4 czerwca 1989 roku wygrała Solidarność, społeczeństwo wybrało wolną i demokratyczną Polskę.
Na wystawie obok fotografii autorskich Grzegorza Zabłockiego dotyczących akcji plakatowej kampanii wyborczych przedstawiono również reprodukcje dokumentów przechowywanych w zbiorach muzealnych, takich jak:« „Apel” Komitetu Obywatelskiego NSZZ Solidarność w Chełmie z 20 kwietnia 1989», «Jak głosować na kandydatów Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”?», „Apel Lecha Wałęsy, maj 1989”, „Wyniki głosowania w wyborach do Sejmu i Senatu w województwie chełmskim” oraz plakatów projektowanych przez profesjonalnych artystów grafików, między innymi : Macieja Stryjeckiego, „Wybierz swoją Polskę” (1989), Macieja Buszewicza, „Zachodźże czerwone słoneczko” (1990), Tomasza Sarneckiego, „Niepotrzebni mogą odejść” (1990), Bożeny Koroczyckiej „Chcemy Lecha” (1990), Magdy Hollender „Dziś chodzi o Polskę” (plakat wyborczy Tadeusza Mazowieckiego, kandydata na Prezydenta RP, 1990). Przy okazji wspomnieć należy, że Tomasz Sarnecki jest autorem projektu słynnego plakatu „W samo południe/ 4 czerwca 1989”, w którym sparafrazował czarno-biały plakat Mariana Stachurskiego z 1959 roku do filmu „W samo południe” z Garym Cooperem, amerykańskim aktorem filmowym w roli głównej („człowieka, który był zbyt odważny, aby uciekać”). W nowej wersji Cooper, niezłomny stróż prawa ze słynnego westernu, zamiast pistoletu trzymał w dłoni złożoną kartkę wyborczą, a nad gwiazdą szeryfa miał wpięty znaczek „Solidarności”.
W fotograficznym reportażu, którego treścią stały się specyficzne zestawienia plakatów i haseł wyborczych, portretów kandydatów, zauważyć można – powstałe w efekcie rozlepiania obok siebie, czy naklejania plakatów i ulotek jednych na drugie i zasłaniania fragmentów zamieszczonych na nich tekstów – jakieś przypadkowo powstałe układy, powodujące wieloznaczne skojarzenia, czasem groteskowe. Dzisiaj uśmiech na twarzy wywołuje na przykład zestawienie haseł programu wyborczego z 1990 roku z plakatu Stanisława Tymińskiego, niezależnego kandydata na Prezydenta, ze zdaniem z plakatu Włodzimierza Cimoszewicza, którego treść „Mamy te same kłopoty, pokonajmy je razem” wydaje się być podsumowaniem długiego programu konkurenta.
Wystawa warta jest obejrzenia nie tylko dlatego, że przedstawia akcję plakatową kampanii wyborczych, ale i z tego powodu, że obrazuje stan zachowania architektury, rozbudowę naszego miasta, jego mieszkańców, ulice, witryny sklepowe z końca lat osiemdziesiątych i początku dziewięćdziesiątych XX wieku. Autor fotografii, Grzegorz Zabłocki jest chełmianinem. Pracuje jako fotograf w Muzeum Ziemi Chełmskiej. Ukończył Wyższe Studium Fotografii w Warszawie (1989). Należy do Foto-Klubu Ziemi Chełmskiej oraz do Związku Polskich Artystów Fotografików. Uczestniczył w ponad 70 wystawach fotograficznych, m. in.: Biennale Krajobrazu Polskiego, Kielce 1985; Gorzowskie Konfrontacje Fotograficzne, Gorzów Wielkopolski 1985, 1989; „Portret”, Bydgoszcz 1987 (druga nagroda); „Zestaw Autorski”, Kraków 1990; „Człowiek”, Chełm 1996 (wystawa indywidualna); Radomskie Małe Formaty, Radom 1999 (wyróżnienie). Jest współautorem albumu fotograficznego „Ślady obecności”. Kolekcjonuje stare zdjęcia z XIX i początku XX wieku wykonane przez polskich fotografów.
W Muzeum, 13 czerwca 2014, w ramach obchodów 25. rocznicy wyborów parlamentarnych z 1989 roku oraz Dnia Wolności i Praw Obywatelskich odbyło się spotkanie z Henrykiem Wujcem, politykiem, działaczem opozycji w czasach PRL, doradcą Prezydenta RP. Podczas spotkania publiczność wysłuchała wersji instrumentalnej piosenki „L’ Estaca” (Słup) katalońskiego pieśniarza Lluisa Llacha, którą na wstępie wykonał Andrzej Makaryczew, wirtuoz gitary klasycznej, wykładowca w Państwowej Szkole Muzycznej I i II stopnia im. I. J. Paderewskiego w Chełmie. Utwór ten ze słowami Jacka Kaczmarskiego pt. „Mury” stał się bardzo ważną i popularną piosenką w latach 80. XX wieku w środowisku polskiego podziemia antykomunistycznego, śpiewaną w okresie stanu wojennego, był hymnem „Solidarności” i symbolem walki z reżimem. Następnie wiersze o wolności poetów polskich czytała Joanna Szczepkowska.
Nurtujące współczesne społeczeństwo pytania znalazły odzwierciedlenie w rozmowie – o przemianach demokratycznych w Polsce – z Henrykiem Wujcem.
Krystyna Mart