„Ktokolwiek nosi cicit na swoim ubraniu, tefilin na swoim ciele i ma na swoich odrzwiach mezuzę, ten nie łatwo zgrzeszy”– tak powiada stara mądrość Talmudu.
Słowa powyższe, zaczerpnięte z żydowskiej księgi prawa zwyczajowego, zostały wybrane na tytuł wystawy rozpoczynającej dwuczęściowy projekt, dotyczący znaków przynależności w judaizmie i chrześcijaństwie, religiach które istniały w wielokulturowym Chełmie.
Pierwsza, obecnie prezentowana wystawa dotyczy żydowskich znaków przypomnienia: mezuzy, cicit i tefilin. Jej dopełnieniem w przyszłym roku będzie ekspozycja poświęcona antropologii krzyża pt. „Opowieść o krzyżu”.
Wystawa wynika z zainteresowań chełmskich muzealników kulturą żydowską. Ekspozycją dotyczącą tego tematu była wystawa „Żydzi w Chełmie”, zorganizowana w 2010 r., która opowiadała historię chełmskich Żydów, pokazywała ocalone po nich ślady i pamiątki związane z życiem synagogalnym i domowym.
Przygotowana przez nas obecna propozycja jest rozszerzeniem wiedzy na jeden wybrany temat – znaków przynależności. To kolejne przypomnienie, że w Chełmie społeczność żydowska współistniała i odgrywała znaczącą rolę.
Data i czas trwania wystawy też nie jest przypadkowy. Wiąże się z obchodzonym we wrześniu Nowym Rokiem żydowskim – 5775 oraz 71 rocznicą likwidacji getta chełmskiego.
Na wystawie prezentujemy zarówno judaika współczesne – kolekcję mezuz i jarmułek Małgorzaty i Marka Bemów jak i przedwojenne, pochodzące ze zbiorów muzealnych. W tej grupie na szczególną uwagę zasługują piękne atary oraz srebrna kaseta na tefilin. Przedmioty te obok mezuz są wyrazem piękna i bogactwa sztuki żydowskiej, na które warto spojrzeć nie tylko pod kątem znaczenia religijnego dla ich użytkowników, lecz także wysokich wartości artystycznych.
Interesującym podejściem do tematu jest pokazanie wyżej wymienionych przedmiotów związanych z żydowskim życiem religijnym ze sztuką amatorską. Rzeźby autorstwa Jana Pawłowskiego oraz obrazy Janusza Wolińskiego mają za zadanie uzupełnić filmy i zdjęcia towarzyszące prezentacji judaików. Są też dowodem, że pamięć o dawnych mieszkańcach naszego regionu wyznania mojżeszowego jest wciąż obecna, również w sztuce.
Małgorzata Podlewska-Bem
Wystawa ze zbiorów:
- Muzeum Regionalnego w Łęcznej. Oddział Muzeum Lubelskiego w Lublinie
- Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego we Włodawie
- Muzeum Ziemi Chełmskiej im. W. Ambroziewicza w Chełmie
- oraz prywatnych kolekcji: mezuz i jarmułek Małgorzaty i Marka Bemów,
obrazów Janusza Wolińskiego, rzeźb Jana Pawłowskiego
Autorka wystawy: Małgorzata Podlewska-Bem
Zdjęcia: dr Marek Bem i Grzegorz Zabłocki
Współpraca: Bożena Dobosz, Ilona Sawicka
Wystawa czynna od 30 sierpnia do 30 października 2014 r.,
w siedzibie muzeum, przy ul. Lubelskiej 57
Wystawie towarzyszą lekcje muzealne na temat kultury żydowskiej, skierowane do wszystkich grup wiekowych oraz warsztaty tańców żydowskich.
Proponowane tematy zajęć:
„Mój kolega Dawid” – podstawowe terminy i zwyczaje związane z kulturą żydowską (dla klas szkół podstawowych); termin 9-19 września i 15-30 października.
„W synagodze i w domu żydowskim” –wśród omawianych tematów ciekawostki związane z koszerną kuchnią; terminy 9-19 września i 15-30 października.
„Zaczynamy 5775 rok” – święta żydowskie i obrzędy z nimi związane, połączone z grą w bączek chanukowy „drejdeł”; termin 25 i 30 września.