Wystawa czynna od 17 czerwca do 23 października 2011 r.
ul. Lubelska 57
Wystawa została przygotowana przez Muzeum Archeologiczne w Biskupinie (komisarze: Anna Grossman i Wojciech Piotrowski), w oparciu o eksponaty wypożyczone z placówek muzealnych Chełma, Hrubieszowa, Lubaczowa, Tomaszowa Lubelskiego, Zamościa oraz z kolekcji prywatnych, m.in. Stanisława Gołuba i Rafała Romaniszyna. Poświęcona jest niezwykle bogatej kulturze ruskiej, pokazywanej przez pryzmat zabytków pogranicza polsko-ruskiego w okresie od X do XIV wieku. Chełmska wersja ekspozycji została wzbogacona o znaleziska archeologiczne, których wcześniej nie pokazywano. Zakres geograficzny obejmuje tereny wschodniej Lubelszczyzny i Podkarpacia, zaś chronologiczny – okres od przyjęcia chrześcijaństwa przez Polskę i Ruś do wygaśnięcia dynastii Piastów, gdy wschodni Słowianie zostali zdominowani przez Litwę.
Ekspozycja została podzielona na bloki tematyczne objaśnione planszami tekstowymi, które charakteryzują granicę, prezentują kalendarium wydarzeń, przedstawiają osadnictwo (w tym grody), życie codzienne, rolnictwo, budownictwo, wymianę handlową, garncarstwo, kowalstwo, tkactwo, militaria, symbole religijne.
Na szczególną uwagę zasługują przedmioty kultu, w tym relikwiarze-enkolpiony oraz kamienne ikonki, które charakteryzują jednoznacznie wschodnie nawiązania lub są wykonane bezpośrednio w ruskich warsztatach, część z nich – w stołecznym Kijowie. Ciekawostką są szklane bransolety, produkowane w wielu ośrodkach szklarskich Rusi. Do niedawna uważano, że zabytki znajdowane na terenie dzisiejszej Polski są importami ze wschodu. Okazuje się jednak, że w trzynastowiecznym Chełmie i prawdopodobnie Przemyślu również istniały warsztaty szklarskie o ponadlokalnym znaczeniu. Wyeksponowane zostały także elementy uzbrojenia: groty oszczepów strzał, buławy, topory. Najbardziej interesujące są buławy, które w tej formie pojawiają się tylko we wczesnym średniowieczu i tylko na terenach, których dotyczy wystawa. Świadectwem wzajemnie przenikających się kultur jest wyposażenie grobowe wojownika z XII w. z Gródka nad Bugiem, na które składa się miecz z warsztatu nadreńskiego (zachodnie Niemcy) oraz łuk refleksyjny i kołczan ze strzałami, kojarzące się z wschodnioeuropejskimi, nadczarnomorskimi koczownikami.
Opracował: Andrzej Bronicki