W oparciu o oryginalne znaleziska i materiał ilustracyjny, ekspozycja obrazuje przemiany jakim podlegało miasto od jego wczesnośredniowiecznych początków aż po XIX-XX wiek. Fotografie, wykonane podczas wykopalisk, prezentują relikty nieistniejących budowli: min. ratusza i starszej kamienicy starosty Wojciecha Węgleńskiego, Bramy Lubelskiej, zabudowy w rejonie historycznego rynku, cmentarz przy dawnym kościele oo. Dominikanów. Swoje miejsce na ekspozycji ma także centrum administracyjno-religijne na Chełmskiej Górce, średniowieczna dzielnica rzemieślniczo-handlowa (na północnych peryferiach średniowiecznego miasta), wieża w Bieławinie.
Eksponaty zostały pokazane w ujęciu surowcowo-funkcjonalnym. Sąsiadują ze sobą ozdoby wczesnośredniowieczne, staropolskie i nowożytne. Jedna z gablot zawiera monety datowane od późnego średniowiecza po XX wiek, inna – wyroby szklane – pojemniki i naczynia do picia, wykonane od XVI-XVII wieku po czasy prawie współczesne.
Uzupełnieniem dziejów miasta jest prezentacja zabytków pradziejowych z obszaru Chełma, dokumentujących ślady osadnictwa przedmiejskiego.
Wszystkie znaleziska pochodzą ze zbiorów własnych Muzeum.
Andrzej Bronicki